Tag: ptsd

O traumie w filmach Bracia i Bez Lęku

Zdarzenie traumatyczne to zdarzenie urazowe o szczególnym nasileniu związane z wpływem przyrody lub powodowane przez ludzi. Zgodnie z tym opisem zdarzeniem traumatycznym może być wypadek komunikacyjny, powódź, wichura, pożar, napaść, a nawet choroby. Zdarzeniem traumatycznym możemy również nazwać stratę osoby bliskiej. O traumie i jej filmowym wizerunku pisze dla nas Łukasz Mańkowski.

W różnych badaniach nad powszechnością występowania zdarzeń traumatycznych autorzy podają, że od 55 proc. do 88 proc. osób badanych doświadczyło jednego lub więcej takich zdarzeń w życiu. W badaniach przeprowadzonych na studentach, wykonanych przez prof. Maję Lis-Turlejską, ok. 75 proc. badanych osób doświadczyło zdarzenia traumatycznego lub innego zdarzenia powodującego silny strach lub przerażenie.

Skutkiem przeżycia silnego stresora może być zespół stresu pourazowego (PTSD). Mogą też pojawiać się pojedyncze objawy, które wchodzą w skład objawów zespołu stresu pourazowego. Ważnym elementem przy rozpoznaniu stresu pourazowego u osoby jest przeżycie przez nią realnego zagrożenia lub poczucia zagrożenia życia lub zdrowia. O PTSD możemy mówić, kiedy po okresie około miesiąca po zdarzeniu występują takie objawy, jak: powracające myśli, obrazy i sny dotyczące zdarzenia; unikanie myśli, miejsc, sytuacji dotyczących zdarzenia traumatycznego; poczucie wyobcowania; niezdolność do przypomnienia sobie zdarzenia; zmniejszenie aktywności w ważnych wcześniej obszarach życia; ograniczony zakres przeżywania emocji; poczucie braku perspektyw.

Bracia

Wpływ zdarzenia traumatycznego i objawy stresu pourazowego możemy obserwować w filmie „Bracia” w reżyserii Susanne Bier. Jeden z bohaterów filmu, Michael, duński oficer, w trakcie misji pokojowej przeżywa dwa zdarzenia traumatyczne. Pierwsze – zestrzelenie helikoptera, którym leciał, drugie – zmuszenie go przez partyzantów do podjęcia decyzji: albo zabije współwięźnia, albo sam zginie. W obu sytuacjach zdrowie i życie Michaela są zagrożone. W drugim przypadku jest zmuszony przez porywaczy do odebrania życia żołnierzowi, z którym był w niewoli.

Oba te zdarzenia mogą powodować pojawienie się objawów zespołu stresu pourazowego. I tak właśnie dzieje się u Michaela. Po powrocie do domu, nie potrafi odnaleźć się w otaczającej go rzeczywistości. Jest rozchwiany emocjonalnie, zagubiony. Z czułego ojca i męża zmienia się w osobę nieprzewidywalną i targaną skrajnymi emocjami. Córki boją się jego nagłych ataków agresji. W jednej ze scen, podczas kolacji rodzinnej, Michael wybucha złością, ponieważ nie rozumie żartów córek. Podejrzewa żonę i brata o romans, niszczy kuchnię którą jego brat pomógł zbudować. Nie może się odnaleźć w codziennym życiu, do którego wrócił.

Poczucie wyobcowania i przekonanie, że nikt nie jest w stanie zrozumieć tego co czują osoby po zdarzeniu traumatycznym, są objawami, które mogą pojawić się po zdarzeniu traumatycznym. Michael nie może przestać myśleć o zdarzeniach, których doświadczył, gdy był w niewoli. Próbując sobie z nimi poradzić, spotyka się z żoną zabitego żołnierza, ale to spotkanie nie przynosi mu ulgi, nie zmienia nic w przeżywanych przez niego emocjach. Michael ma również problemy ze snem (po zdarzeniu traumatycznym mogą pojawić się kłopoty z zasypianiem i koszmary senne dotyczące zdarzenia). Dopiero decyzja o opowiedzeniu żonie, co się wydarzyło w trakcie misji, przynosi mu ulgę i pomaga uwolnić tkwiące w nim emocje.

Objawy podobne do PTSD towarzyszą także ostrej reakcji na stres, która może pojawić się do miesiąca po traumatycznym wydarzeniu. Dodatkowo mogą wystąpić też: subiektywne poczucie odrętwienia emocjonalnego; wyobcowanie; brak reakcji emocjonalnej; zmniejszenie świadomości tego, co się dzieje w otoczeniu; wrażenie, że to, co się dzieje, jest nierzeczywiste; wrażenie, że obserwuje się siebie z boku lub że własne ciało jest czymś obcym.

Bez lęku

W filmie „Bez lęku” Max, bohater grany przez Jeffa Bridgesa, przeżywa katastrofę lotniczą. Po katastrofie podejmuje coraz bardziej ryzykowne działania i traci kontakt emocjonalny z rodziną. Po zdarzeniu nie zostaje na miejscu katastrofy tylko wynajmuje samochód i jedzie do Los Angeles, zatrzymując się u swojej szkolnej miłości. Po katastrofie całkowicie się zmienia, przestaje czuć lęk, jest bardzo spokojny, wygaszony, pomimo zdarzenia, które właśnie przeżył. Jego reakcja na katastrofę lotniczą jest niepokojąca. Nie mając żadnych obrażeń fizycznych, zachowuje się tak jakby w ogóle nie dopuszczał do siebie informacji jak poważnie było zagrożone jego życie. Po katastrofie oddala się również od swoich bliskich. Są to niektóre z objawów ostrej reakcji na stres.

Ostra reakcja na stres oraz zespół stresu pourazowego mogą pojawić się po przeżyciu zdarzenia traumatycznego, występować jedna po drugim lub samodzielnie. Emocje pojawiające się po wydarzeniu mogą całkowicie lub częściowo zaburzać codzienne funkcjonowanie oraz kontakt z najbliższymi. Skutki przeżycia zdarzenia traumatycznego mogą pojawić się nie tylko w krótkim okresie czasy po zdarzeniu, ale również kilka lat później na przykład pod wpływem kolejnego zdarzenia, które wcale nie musi mieć dużej siły. W obu filmach, bohaterowie przeżywają zdarzenia ekstremalne i pod ich wpływem zmieniają się, zmienia się ich postrzeganie otoczenia i kontakt z najbliższymi. Dlatego dla osób po zdarzeniach tematycznych ważna jest pomoc specjalistów zajmujących się zaburzeniami powstałymi po stresie traumatycznym oraz ich najbliższych, których wsparcie pomaga powrócić do stanu psychicznego sprzed wydarzenia.

Tekst pochodzi z portalu Kinoterapia.pl

Fazy i czas trwania terapii EMDR.

W poprzednim artykule EMDR? A co to takiego? opisałem na czym polega terapia odwrażliwiania i przetwarzania za pomocą ruchu gałek ocznych. Poniżej opisuje wszystkie etapy pracy EMDR.

W pracy EMDR skupiamy się na trzech obszarach:
  1. Praca nad zdarzeniami z przeszłości (praca na obrazami, myślami, emocjami i odczuciami, które nie zostały przez nas przetworzone).
  2. Praca nad teraźniejszymi zdarzeniami (czyli tym, co wyzwala w teraźniejszości objawy, które przeszkadzają i utrudniają nam codzienne funkcjonowanie).
  3. Wypracowanie modelu na przyszłość.

Sam protokół pracy składa się z ośmiu faz, na które składa się: zabranie wywiadu, nauczenie relaksacji, przygotowanie do stymulacji gałek ocznych, przygotowanie i opis zdarzenia do przetworzenia oraz procedury zamknięcia sesji.
Terapia EMDR trwa krótko w porównaniu z klasycznymi modelami terapii. Długość trwania terapii zależy od tego, jak wiele urazów jest do przepracowania i od jak dawna występują objawy. Jej długość jest ustalana indywidualnie z pacjentem.
Zalecany czas trwania sesji terapeutycznej to 90 min, ale sesje 50–60 są akceptowalne i nie mają znaczącego wpływu na sam proces terapii. W EMDR nie ma zadań domowych, które są ważnym elementem pracy w innych terapiach traumy.

Faza 1. 

Podczas tej fazy terapeuta informuje pacjenta o tym, czym jest EMDR i jak przebiegać będą spotkania. Jest to moment, w którym pacjent, na tyle ile może, opowiada o swoim trudnym, traumatycznym doświadczeniu, stresujących wspomnieniach. Razem z terapeutą określa, co będzie przedmiotem pracy. Mogą to być zdarzenia niedawne, które teraz w pacjencie wzbudzają silne emocje. Mogą to też być zdarzenia z dzieciństwa, które mają jakiś negatywny wydźwięk w teraźniejszości.

Faza 2. 

W tej fazie określa się rodzaj stymulacji (stymulacja gałek ocznych horyzontalna lub wertykalna, naprzemienny dotyk, naprzemienne dźwięki), jaka będzie stosowana podczas terapii. Bardzo ważnym elementem tej fazy jest nauczenie i przećwiczenie technik relaksacyjnych, np. wyobrażeniowych, które pacjent będzie mógł wykorzystać podczas sesji terapeutycznych i w domu. Następujące zmiany mogą wywołać czasem przykre emocje, odczucia, a stosowanie różnych technik radzenia sobie z nimi i relaksacji zmniejsza je i pomaga w pracy z trudnym doświadczeniem.

Fazy 3–6.

Są to kluczowe fazy podczas terapii EMDR. Rozpoczynając ten etap, pacjent ma zdefiniowany cel terapii i zdarzenia do przepracowania. Wybiera razem z terapeutą jedno zdarzenie, może być to zdarzenie, którego skutki pacjent silnie teraz doświadcza, najstarsze, które pamięta, a które ma na niego dziś wpływ. Pacjent jest proszony o wybranie wzbudzającego silne emocje obrazu, negatywnych myśli o sobie, emocji i odczuć ciała, które zostały przywołane. Terapeuta pomaga pacjentowi zdefiniować pozytywne przekonanie o sobie i ocenić, na ile czuje, że to zdanie o nim jest prawdziwe. Pacjent ocenia również siłę negatywnego przekonania i odczuć z nim związanych na skali od 0 do 10 (0 – neutralne, 10 – najbardziej przeszkadzające).

W kolejnym kroku terapeuta prosi o przywołanie obrazu, negatywnego przekonania, emocji i odczucia, skupieniu się na tych elementach i podążaniu wzrokiem za dłonią (lub innym rodzajem stymulacji). Po zakończeniu stymulacji, pacjent proszony jest o rozluźnienie się i powiedzenie, co pojawiło się podczas przetwarzania, oraz o o skupianie się na zachodzących zmianach, których nie musi nawet zbyt szczegółowo opisywać, wystarczy, że je zauważy. To mogą być zmiany obrazu, emocji, negatywnego przekonania, odczuć ciała. To, co pojawi się jako zmiana, jest przywoływane w kolejnym secie do przetworzenia. Przetwarzanie trwa tak długo, aż pacjent nie będzie obserwował u siebie już żadnych nowych zmian. Ta część terapii może trwać więcej niż 1 sesję.

Kiedy nie ma już nowych zmian i pacjent ocenia zdarzenie, nad którym pracuje, jako neutralne, zostaje poproszony o przywołanie pozytywnego przekonania o sobie. Jeżeli jest ono inne niż na początku, to pracuje z tym, które pojawi się w tym momencie. Prócz przekonania przywołuje obraz zdarzenia, nad którym pracuje. W tym momencie następuje stymulacja gałek ocznych, a poniżej ocena przekonania na skali od 1 do 7, gdzie 7 oznacza wiarę w przekonania, a 1 jej brak. Następnym krokiem jest skan ciała, czy gdzieś nie pozostało jeszcze napięcie, nieprzyjemne odczucie.

Faza 7.

Terapeuta prosi o zauważenie i notowanie rzeczy, które mogą pojawić się pomiędzy sesjami (myśli, obrazy, sny). Jeżeli jest to konieczne, może zrobić krótką relaksację. Przypomina, że pacjent sam może wykonywać ćwiczenia relaksacyjne, które poznał w fazie 2.

Faza 8.

To początek nowej sesji terapeutycznej. Pacjent opisuje, co wydarzyło się pomiędzy sesjami. To też moment oceny postępów terapii i zachodzących zmian. Po ocenie następuje powrót do przetwarzania opisanego w fazach 3-6 i trwa tak długo, jak jest to koniecznie. A jeżeli zdarzenie jest już przepracowane, następuje przejście do przetwarzania kolejnego zdarzenia lub koniec terapii.

EMDR? A co to takiego?

Moją przygodę z EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) rozpocząłem pełen sceptycyzmu. Kilku z moich znajomych opowiadało mi, jakie to dobre narzędzie do pracy z pacjentami, ale jak pytałem, o co chodzi w tej terapii, to kończyło się opowieścią o tym, że terapeuta i pacjent siadają naprzeciwko siebie i terapeuta przez wywoływanie ruchu gałek ocznych leczy pacjenta, a cała terapia może zamknąć się w 10–20 sesjach. Ewentualnie, w wersji skróconej wyjaśniali, że terapeuta siada naprzeciwko pacjenta i prosi go, by podążał wzrokiem za palcem… I to ma leczyć! Brzmiało to dla mnie dosyć nierealistycznie i nieprawdziwie. I z takim właśnie niedowierzaniem poszedłem na szkolenie z terapii EMDR. Byłem sceptyczny, ale ciekawy nowej metody pracy, którą wielu chwaliło za skuteczność, ale nie potrafiło mi w zwarty sposób opowiedzieć, czym ona dokładnie jest. No i przekonałem się do niej! Tak jak wcześniej byłem sceptyczny, tak teraz wiem, że EMDR naprawdę działa. Pracuję tą metodą już kilka lat i zawsze staram się dokładnie wyjaśnić swoim pacjentom, czym ona jest. Wam też postaram się opisać EMDR tak, jak opisuję go podczas sesji.

Początki EMDR.

EMDR, czyli terapia przetwarzania i odwrażliwiania za pomocą ruchu gałek ocznych, to metoda pracy z traumą stworzona w 1987 r. przez Francine Shapiro (lata 80 XX w. to czas, kiedy wpisano do klasyfikacji chorób zespół stresu pourazowego PTSD i stworzono metody do pracy z nim – EMDR, Przedłużoną Ekspozycję i BEPP, o których też będę pisał niedługo). W tej chwili EMDR to jedna z dwóch terapii (obok metody Przedłużonej Ekspozycji), którą WHO zaleca do leczenia zespołu stresu pourazowego (PTSD). Początkowo jednak EMDR wykorzystywano do przepracowywania emocji związanych z trudnymi, traumatycznymi zdarzeniami. Pierwsze próby leczenia zespołu stresu pourazowego Shapiro podjęła z kombatantami wojny w Wietnamie oraz z ofiarami gwałtu. Metoda, którą wtedy pracowała, nazwała EMD (Eye Movement Desensitization). Pierwsze wynik badań Shapiro ogłosiła w 1989 r. w Journal of Traumatic Stress. Od tamtej pory przeprowadzono ponad 30 badań potwierdzających skuteczność EMDR w pracy z doświadczeniami traumatycznymi. W niektórych przypadkach osoby, które doświadczyły jednorazowego doświadczenia traumatycznego, zmianę odczuwają już po trzech 90-minutowych sesjach!

Jak to działa.

EMDR pomaga przetworzyć wspomnienia, myśli, odczucia i obrazy, które nie zawsze rozumiemy. Trochę tak, jakbyśmy utknęli gdzieś w przeszłości podczas traumatycznego lub bardzo trudnego zdarzenia. „Utknięcie” powoduje, że nawet kilka lat po wydarzeniu odczuwamy lęk, strach, pojawiają się przykre wspomnienia, unikamy miejsc, które przywołują silne i przykre emocje. Dlaczego tak się dzieje? Francine Shapiro, opisując jak działa EMDR, stworzyła model Adaptacyjnego Przetwarzania Informacji (AIP). Według niego każde doświadczenie zapisywane jest w naszym mózgu jako sieć myślowa. Takie sieci zgromadzone są wokół przeszłych wydarzeń i zbudowane są z obrazu, myśli, uczuć i odczuć ciała. Jeżeli zdarzenie z przeszłości było silnie negatywne lub traumatyczne, jest zapisywane dokładnie takie, jakie ono było w momencie zdarzenia, co uniemożliwia poradzenie sobie z pojawiającymi się w teraźniejszości emocjami i wspomnieniami.

Sesja terapii EMDR

W trakcie terapii EMDR terapeuta prosi pacjenta o przypomnienie sobie trudnego wspomnienia. To, co pomaga z poradzeniem sobie z tym doświadczeniem, jest właśnie ruch gałek ocznych. Podstawową stymulacją w EMDR jest ruch gałek ocznych horyzontalny lub wertykalny, ale również zamiast tego można stosować naprzemienne dźwięki czy naprzemienny dotyk. W trakcie przypominania sobie traumatycznej sytuacji odczuwamy silne emocje i odczucia z ciała. Śledzenie oczami ruchu ręki terapeuty powoduje uruchomienie w mózgu reakcji podobnej do fazy REM snu, co ułatwia integrację wspomnienia. Sam ruch gałek ocznych zmniejsza poczucie pobudzenia. Może się pojawić pytanie, i część pacjentów je zadaje, czy ruch gałek ocznych ma coś wspólnego z hipnozą. W badaniach nie potwierdzono pojawienia się aktywności fal mózgowych charakterystycznych dla hipnozy. W trakcie terapii pytaniami i stymulacją gałek ocznych terapeuta stara się aktywizować sieć wspomnień. Nic nie sugeruje pacjentowi i raczej bardzo mało interpretuje z tego, co pacjent opowiada. Pacjent opowiada tylko o tym, co w danym momencie przy przetwarzaniu pojawiło mu się jako obraz, myśl, uczucie lub odczucie. Ważnym czynnikiem do obserwacji przez pacjenta i terapeutę jest obserwowanie zachodzących zmian związanych z przypominaniem sobie trudnego doświadczenia.

W pracy EMDR skupiamy się na trzech obszarach:

  1. Praca nad zdarzeniami z przeszłości (praca na obrazami, myślami, emocjami i odczuciami, które nie zostały przez nas przetworzone).
  2. Praca nad teraźniejszymi zdarzeniami (czyli tym, co wyzwala w teraźniejszości objawy, które przeszkadzają i utrudniają nam codzienne funkcjonowanie).
  3.  Wypracowanie modelu na przyszłość.

Sam protokół pracy składa się z ośmiu faz, na które składa się zabranie wywiadu, nauczenie relaksacji, przygotowanie do stymulacji gałek ocznych, przygotowanie i opis zdarzenia do przetworzenia oraz procedury zamknięcia sesji. Opis faz EMDR. Poszczególne fazy umieszczę wkrótce.
Terapia EMDR może trwać krótko w porównaniu z klasycznymi modelami terapii. Przepracowanie jednego, pojedynczego zdarzenia może trwać do 20 sesji. Oczywiście jest to uzależnione od wielu czynników, natomiast, tak jak pisałem powyżej, już nawet po 3 sesjach można odczuć poprawę. Zalecany czas trwania sesji terapeutycznej to 90 min, ale terapeuci pracujący krócej, 50–60 min, są równie skuteczni. W tej terapii nie ma zadań domowych, które są bardzo ważnym elementem pracy w innych terapiach traumy.

Na koniec warto wspomnieć, że EMDR to nie tylko metoda do pracy z traumą i zespołem stresu pourazowego (PTSD). Tą metoda można pracować także z lękiem, są również prowadzone badania nad terapią uzależnień, różnymi przykrymi doświadczeniami z teraźniejszości i przeszłości. Terapeuci EMDR pracują nie tylko indywidualnie, ale również z grupami, parami oraz dziećmi.

Przy pisaniu korzystałem z:

Social media & sharing icons powered by UltimatelySocial
RSS
Facebook